SPOR SAKATLIKLARININ OLUŞUMU
1. İÇ ETKENLER : Oyuncuya ait olan bireysel etkenlerdir. % 40 gibi bir oran içerir.
3 grupta incelenir.
a. vücut yapısı ile ilgili olanlar : sporcunun anatomik ve fizyolojik yapısı ile ilgili bozukluklar ve farklılıklar vücut yapısı ile ilgili bireysel etkenler olarak spor yaralanmalarının oluşumuna sebep olurlar. Bunlar nelerdir?
1- Alt ve üst ekstremite ile omurga kemikleri anomalileri: Düz tabanlık (pes planus) çukur ayak (pes kavus) ekstremiteler arası uzunluk farkı gibi durumlar yanlış yürüme ve koşma mekaniği oluşumu sonucu sakatlığa sebep olurlar. Femur kemiğinin boyun eğriliği açısından az veya çok olması lordoz skalyoz sakralizasyon gibi omurga anomalileri, bel kalça ve kasık ağrıları, diz ekleminin içe dışa ve arkaya açılması. O bacak ve X bacak deformiteleri yükün alt ekstremitelerdeki eşit dağılımı bozacağından erken sakatlanmalara örneğin meniküs yaralanmasına sebep olur. Kifoz (kamburluk) omuz ekleminin etkinliğini azaltır.
2- Eklem stabilitesi bozuklukları: Diz ayak bileği ve omuz eklemi bağlarının gevşekliği ve zayıflığı eklem kapsüllerinin gevşekliği ekleme komşu adalelerin zayıflığı gibi durumlar sakatlanmaya zemin hazırlar, sakatlanmaları kolaylaştırır.
3- Vücut enfeksiyon odaklarının bulunması : Bademcik ve boğaz iltihabı sinüzit diş çürüğü kronik apandisit üriner ve üreme sistemi enfeksiyonları hepatit bağırsakta parazit bulunması gibi durumların bulunması. Bu gibi hallerde bağ dokusu direnci azalacağından yumuşak doku zedelenmeleri oluşumu tendinit ve kas yırtılmaları kolaylaşır.
4- Kas (adale ) sertliği : yapı olarak adaleleri sert olan sporcularda adale yaralanmaları sıklıkla oluşur. Buna yanlış ve yetersiz antrenmanlarda etki etmektedir.
5- Yetersiz Rehabilitasyon : sakatlana yerin tam iyileşmesi sağlanmadan spora başlanması, tekrar sakatlanma riskini artırır. Bu nedenle ağrı tam geçmeden eklemdeki hareket kısıtlılığı tam giderilmeden spora başlanmamalıdır. Ancak bu eksiklikleri giderecek veya sakatlanmayı riske etmeyecek antrenmanlar yapılabilir.
b. Genel fiziksel uygunluk (fiziksel güç uyumu): Sporcuda bulunması gereken kondisyon olarak adlandırılan spor için gerekli fiziksel ve zihinsel öğelerdir. Bu antrenman kuramı ve uygulamasında temel bir konudur. Gerek yüksek performansa ulaşmada, gerekse sakatlıkların önlenmesinde önemi çok büyüktür.
Genel fiziksel uygunluk öğeleri;
kuvvet
sürat
dayanıklılık
beceri
dürtüleme (motivasyon)
esneklik
vücut tipi
İyi bir sporcu olunmasında bu özelliklerin genetik olarak bulunması gerekir. Yapılacak uygun ve yoğun antrenmanlarla bu özellikler geliştirilir. Antrenman veya müsabaka sırasındaki zorlanmalarda sakatlık durumunun ortaya çıkması için sahip olunması gereken bu öğelerin hepsinin ayrı ayrı büyük önemi vardır. Bu öğeler geliştirilmeyecek olursa sakatlanma ihtimali çok artacaktır. Bu nedenle öğeler ayrı ayrı gözden geçirilmelidir. Çünkü her birinin performansla iç içe bir konumu vardır. Yetersiz olmaları hareketlerin uyumlu yapılmalarını engeller. Örneğin sadece dayanıklılığın artırılması genel veya yerel yorgunluğa sebep olacak bu da sakatlık oluşumuna neden olacaktır.
c. Kişilik yapısı ile ilgili etmenler (psikolojik durumu): Sporcunun psikolojik yapısı ile ilgili durumları içeren etkenlerdir. Psikolojik yapısı sağlam olan sporcular daha az sakatlanırlar ve grup sporlarında daha az sakatlanmaya sebep olurlar.
2. DIŞ ETKENLER : Doğal ya da insanoğlunun oluşturduğu çevre bu etkenlerin iki görünümüdür. Kara deniz hava ve bunların bütünündeki oluşumlar doğal çevrenin kapsamında yer alırlar. Bu doğal çevrede insanoğlunun yaptığı ev, spor alanları ile ürettiği spor araç ve gereçleri v.s. de insanoğlunun oluşturduğu çevreyi içerir. Sporun bu koşullardaki değişikliklere uyum göstermedeki eksiklikleri sakatlık nedeni olabilmektedir.
a. Hava şartları: soğuk nemli ve çok sıcak havalar, ayrıca ani ısı farklılıkları hareketlerin kurallara uygun yapılmasını engeller koordinasyon dikkat ve diğer oyuncuları kontrol etme zorlaşır. Bu da sakatlanmalara özellikle adale yaralanmalarına sebep olur.
b. Oyun zeminin durumu : bakımsız ıslak sert bozuk düzensiz aşırı kaygan zeminler çimsiz sahalar spor yaralanmalarını artırır.
c. Uygun spor araç ve gereçlerinin kullanılmaması : Spor araçları yapılan sporun ve sporcunun özelliğine göre seçilmelidir. Bazı spor dallarının gerektirdiği koruyucu malzemelerin kullanılması şarttır. Kullanılmaması sakatlanma riskini artırır. Örneğin bokst kask, futbolda tekmelik voleybolda dizlik.
d. Oyun kurallarına uymama.
e. Hatalı teknik ve sporun yapılması.
f. Hatalı antrenman.
g. Kötü ve yetersiz beslenme.
Yazının Devamı : http://www.bilgibu.com/saglik.htmlOrtopedi Teknisyeni
Tayyar Şahin
